«Бұл Қазақстанда бұрыннан бар»: жынысты ауыстыру және балалардың гендерлік мәселелері
Жақында американдық миллиардер, Tesla және Space X компаниясының бас директоры Илон Маск психолог Джордан Петерсонға берген сұхбатында ұлына жыныстық жетілудің блокаторларын қабылдауға рұқсат беріп, «алданғанын" айтты. Ол, сондай-ақ, Америка Құрама Штаттарда балалардың жынысын өзгертуге байланысты пайда болған жаңа "сәнмен» күресуге ант етті. Ол әлемнің бірнеше елдеріне де таралды. Психиатрлар Taspanews редакциясына жаңа тенденция Қазақстанға қаншалықты әсер ететінін және балалардың гендерлік өзін-өзі анықтауында ересектердің рөлі қандай екенін айтып берді
«Менің ұлым Ксавье қайтыс болды»
Илон Маскпен сұхбат X әлеуметтік желісінде көрсетілді. Оның пікірінше, балаларға жынысын өзгертуді ұсынатын дәрігерлердің әрекеті «зұлымдық».
«Сіз неке жасынан әлдеқайда кіші балаларды алып жатырсыз... Ересектер нақты жеке басын анықтау дағдарысын бастан өткеріп жатқан балаларды өздерінің жынысы дұрыс емес деп санау үшін манипуляциялық әрекеттер жасауы мүмкін».
Оның айтуынша, бұл «үлкен балаларының бірінің» басынан өткен жағдай.
«Мені негізінен үлкен ұлдарымның бірі Ксавьеге құжаттарға қол қоюға алданып қалдым. Бұл мен не болып жатқанын түсіне бастағанға дейін болды, бізде сол уақытта COVID болды, сондықтан түсінбей қалдым. Олар маған Ксавьенің өз-өзіне қол жұмсауы мүмкін екенін айтты (егер рұқсатқа қол қоймасаңыз)»
Оның пікірінше, «мұны насихаттаған адамдар түрмеге қамалуы керек».
«Мені осылай (құжаттарға қол қою үшін) алдап кетті. Маған мән-жәйді түсіндірмеді. Негізінде, мен ұлымнан айырылдым... Менің ұлым Ксавье қайтыс болды, оны вокизма вирусы өлтірді».
Ашық дереккөздерге сүйенсек, вокизм (ағылшынның wake – ояту сөзінен шыққан) – әлеуметтік, нәсілдік және гендерлік сәйкестілік мәселелеріне ерекше назар аударылатын идеология.
«Осыдан кейін мен вокизма вирусын жоюға уәде бердім»,
2022 жылдың маусымында миллиардер Ксавье Масктың 18 жасар ұлы өзінің трансгендер екенін жариялады. Ол Вивиан есімін алды. Ол «бұдан былай өзінің биологиялық әкесімен ешқандай туыс болғысы келмейтіндіктен» және Ксавье анасының тегін алуға шешім қабылдағанын жариялады.
Америка Құрама Штаттарында жыл сайын балалардың саны өсуде, олар туған кезде тағайындалған жыныстан басқа өздеріне басқа жыныс таңдай алады. Бұл құбылыс Илон Масктың ұлына ғана әсер еткен жоқ – басқа бірнеше американдық атақтылардың отбасыларында мұндай балалар болған. Жаңа «сән» басқа елдерге, соның ішінде еуропалық елдерге де тарады.
Мысалы, актриса Шарлиз Терон асырап алған ұлын қызша киіндіріп, оның ұл емес екенін айтады.
Тағы бір актриса Меган Фокс да үш ұлын қызша киіндіреді. Ол мұны «улы еркектіктен» аулақ ұстауға тырысатынымен түсіндірді. Сонымен қатар, ол әлі де оларды ер адам етіп өсіргісі келеді, бірақ оны қоршаған адамдар сияқты емес.
Бала «саналы шешім қабылдай алмайды»
Психотерапевт және психиатр Арай Алғожина Taspanews тілшісі Дина Болатоваға берген сұхбатында оның деректері бойынша 2021 жылы АҚШ-та 42 мыңға жуық бала мен жасөспірімге гендерлік дисфория (адамның қатты қанағаттанбау мен ыңғайсыздықты сезінетін жағдайы) деген ресми диагноз қойылғанын айтты. Бұл 2017 жылмен салыстырғанда шамамен үш есе көп.
«Жалпы 2017-2021 жылдар аралығында 6 мен 17 жас аралығындағы 121 882 бала анықталды. Балалардың аз, бірақ өсіп келе жатқан саны жыныстық жетілу кезінен (әдетте 10-11 жас) бастап өздерінің жеке басын көрсету үшін медициналық араласуды таңдайды. 2017-2021 жылдар аралығында 14726 кәмелетке толмағандар гормондық терапияны бастады, гендерлік дисфория диагнозы қойылған 13 пен 17 жас аралығындағы науқастар арасында 56 жыныс мүшелеріне ота жасалды».
Психиатр АҚШ медициналық жүйесі мұндай оталарды жасауға және балаларға мұндай дәрі-дәрмек беруге рұқсат беретінін айтты.
«Психотерапевт ретінде маған сұрақ тек 10 жастағы бала саналы түрде жыныстық таңдауды қалай жасай алады? Психотерапияның ғылыми әлемінде гендерлік мәселенің күрделі жағдайларымен жұмыс істегенде, біз адамның басқа адамдардан индукцияланғанын (дөрекі айтқанда, "жұқтырған") және адамның шешім қабылдауына әсер еткен жыныстық зорлық-зомбылықты бастан кешіргенін түсінуіміз керек. Бұл саналы шешім екеніне көз жеткізгеннен кейін ғана жынысты ауыстыру туралы айтуға болады», – деді ол.
Алғожина 10 жаста адам «саналы шешім қабылдай алмайды, оған қысым жасау және айла жасау оңай" екенін атап өтті. Ол тұрмыстық зорлық-зомбылық кезінде "қыздарға жақын қарым-қатынасты қалайтындарын айтқан" жағдайға мысал келтірді – "бұл жағдайда да солай».
«Қазақстанға келетін болсақ, біздің заңда жынысын ауыстыру мәселесі 21 жасқа толған соң ғана шешілетіні жазылған. Ол үшін Республикалық психиатриялық аурухананың психиатр дәрігерінен қорытынды алу керек. Ал осы сертификат арқылы сіз гормондарды емдеп, жынысыңызды ауыстыру отасын жасап, жаңа құжаттарды ала аласыз», – деді.
Ол медициналық ортада адамның гендерлік сәйкестендіру сұрақтарына қалай келетіні туралы әлі де пікірталастар бар және бұған не әсер ететіні толық түсініксіз деп қорытындылады.
«Бұл патология және солай болып қалады»
Психиатр Роза Фахрутдинова АҚШ-та ЛГБТ қауымдастықтарына, жыныстық азшылықтарға белсенді қолдау көрсету және мемлекеттік деңгейде және мектептерде белсенді насихат ондаған жылдар бойы жалғасып келе жатқанын атап өтті.
«Алдымен осы тақырыпқа тыйым салынды, кейін жынысты ауыстыру мәселелері басталды, содан кейін жас шегі біртіндеп төмендей бастады. Тәжірибе көрсеткендей, өкінішке орай, жынысын өзгерткен көптеген адамдар кейінірек өкінеді және бәрін қайтыруды»
Ол, сондай-ақ, жынысты ауыстыру тақырыбы Қазақстан үшін қазірдің өзінде өзекті екенін атап өтті.
«Негізі бұл Қазақстанда бұрыннан бар. Менің тәжірибемде болашақта жынысын ауыстырғысы келетін, қажетті құжаттарын дайындап, жинап, қажетті тексерулерден өткен науқастар болды. Біздің елде бар, бірақ ондай емес (АҚШ-тағыдай) және жасы бойынша да 21 жастан асқандар.
Психиатр қазақстандықтардың менталитеті мен мәдениеті мұндай ағымдарды насихаттауға қарсы екенін атап өтті.
«Бізде осы тақырып бойынша белсенді қарсылық бар, біз гомосексуалдық қатынастарды қолдамаймыз. Тиісінше, жынысты ауыстыру тұрғысынан, одан да көп. Сондықтан, бұл біздің қоғамда жиі болмайды. Егер сіз психиатрия тұрғысынан қарасаңыз, гомосексуализм мен трансгендеризмнің барлығы психологиялық ауытқулары бар адамдар екені анық», – деді.
Ол Еуропа мен Америкада мұндай адамдар көбейген сайын, олар қауымдастықтарға бірігіп, гендерлік сәйкестікке қатысты проблемалар ауру емес, қалыпты жағдай деген идеяны белсенді түрде насихаттайтынын айтты.
«Бірақ бұл қалыпты жағдайға айналды дегенді білдірмейді. Бұл патология және солай болып қалады. Тиісінше, мұның бәрін бастапқыда емдеу керек, бұл мәселенің түбірін іздеу керек. Көбінесе адамдар балалық шағында алған өте ауыр, жаһандық психологиялық жарақатқа байланысты жынысын өзгертеді. Бұл одан әрі дамып, үлкен мәселе шығарады. Науқастар өзін таба алмайды, кім екенін түсіне алмайды. Тіпті психология бойынша, үш пен бес жас аралығындағы бала өзінің кім екенін шешу керек. Ал егер жанындағы үлкендер көмектеспесе, бала бір шешімге келе алмайды».
