Денис Тен қайтыс болғаннан бері алты жыл өтті
2018 жылдың 19 шілдесінде Алматының қақ ортасында Қазақстанның ең дарынды спортшыларының бірі Денис Теннің өмірі қиылды. Taspanews.kz редакциясы қазақстандық мәнерлеп сырғанаушыны еске алып, спортшының ел тарихында қандай із қалдырғанына қайта көз жүгіртеді.
Бүгін спортшы 31 жаста болар еді. Ол қайтыс болмағанда Қазақстанның спортына бұрынғыдан да көп үлес қосар еді.
Фанатизммен сырғанаған
Денис 1993 жылы 13 маусымда Алматыда дүниеге келген. Ол – өз елінің тәуелсіздігі үшін күресте ерекшеленген Кореяның ең ұлы батырларының бірі –генерал Мин Гын Хоның ұрпағы. Жас кезінен бастап спортпен шұғылдана бастаған Денис Тен алты жасында мұз алаңында тік тұрды. Болашақта өзінің мәнерлеп сырғанауға деген қызығушылығын ол "фанатизмнің"ерекше түрі ретінде сипаттайды. Бұл спорт түріне деген сүйіспеншілік пен алдыңғы қатарда болуға деген ұмтылыс көп күттірмеді: 2003 жылы спортшыны әйгілі ресейлік жаттықтырушы Елена Буянова байқап қалып, Мәскеуге көшуге шақырды. Осы сәттен бастап Тен ЦСКА клубында жаттығуды бастады.
Сол сәттен бастап спорттық мансабы қарқынды дами бастады. 2006 жылы он екі жасында Тен ересектер арасындағы Қазақстан чемпионатын жеңіп алды, ал 2006/2007 маусымынан бастап халықаралық турнирлерде өнер көрсете бастады.
2008/2009 маусымда Денис Беларусь мемлекетінде жеңіске жетіп, Юниор Гран-При сериясының финалына жолдама алды. Айта кетейік, бұл медаль Қазақстанның мәнерлеп сырғанау тарихындағы алғашқы медаль болды.
2009 жылы наурызда Денис Лос-Анджелестегі ересектер арасындағы әлем чемпионатына қатысты. Қорытынды сегізінші орынды иеленіп, Тен Қазақстанның мәнерлеп сырғанау тарихында алғаш рет еліміз үшін ерлер арасындағы жеке конькимен сырғанаудан Олимпиадаға екі жолдама алды, онда ол тарихтағы ерлер біріншілігінің ең жас қатысушысы болды.
2011 жылы жас коньки тебуші Қысқы Азия ойындары мен Mentor Nestle Nesquik Кубогын жеңіп алды. Ал 2013 және 2015 жылдары Тен әлем чемпионаттарының күміс және қола медальдарының иегері атанды.
Мәнерлеп сырғанаудан алғашқы Олимпиада медалі
Денистің мансабындағы басты бастама Сочи олимпиадасы болды. Ол жекелей сырғанауда қазақстандық ұлттық құрамаға қола медаль алып келді. Сонымен қатар, 2014 жылдың 17 сәуірінде спорттағы елеулі жетістіктері үшін мәнерлеп сырғанаушы "Құрмет"орденімен марапатталды.
Бір жылдан кейін Кореяда Денис Тен төрт құрлық чемпионатының жеңімпазы атанды. Әлемдік біріншіліктердегі келесі алтынды мәнерлеп сырғанаушы қысқы Универсиадада жеңіп, қалған спортшыларды басып озды.
Қайғылы 2018 жыл
Өкінішке орай, дәл осы жыл Қазақстанның мәнерлеп сырғанау тарихында "қара бояу" болып қала береді. 19 шілдеде Байсейітова мен Құрманғазы көшелерінің қиылысында Денис Тен екі ұрыға тап болады. Олар оның көлігінен айна ұрламақ болғанын көрген. Қаскүнемдер Алматының қақ ортасында қылмыс жасап жатқанына тіпті ұялмады. Қарақшылардың ескертуінен кейін жанжал басталды, содан кейін қылмыскерлердің бірі спортшыны пышақпен жарақаттады. Терең кірген пышақ феморальды артерияны зақымдады. Дәрігерлер оны құтқарып үлгермеді. Екі сағаттан кейін ол қайтыс болды.
Спортшы 21 шілдеде Қазақстанның оңтүстік астанасы маңындағы Дружба ауылындағы зиратқа жерленді.
Спортшыны өлімге ұшыратқандарға не болды?
Қылмыскерлер – Арман Құдайбергенов, Нұралы Қиясов, сондай-ақ олардың сыбайласы Жанар Толыбаева.
2019 жылдың 17 қаңтарында, қайғылы оқиғадан кейін жеті ай өткен соң, шабуылдаушылар 18 жылға бас бостандығынан айырылды.
Сот оларды кісі өлтіру, ұрлау және тонау үшін кінәлі деп тапты. Толыбаеваны жұмсақ үкім күтіп тұрды - орташа қауіпсіздік колониясында төрт жыл ғана. Алайда ол толық мерзімін өтей алмады. 2019 жылдың соңында ол сәбиді дүниеге әкеліп, оның үкімі бостандықты шектеуге ауыстырылды. 2022 жылдың сәуірінде ол толығымен босатылды.
2023 жылдың қазан айында Нұралы Қиясовтың жазасы жеңілдетіліп, ең жоғары қауіпсіздік колониясынан орта қауіпсіздік түрмесіне ауыстырғаны белгілі болды. Бұл Алматы облысының қылмыстық-атқару жүйесі департаментінің №12 мекемесінің бастығының арқасында мүмкін болды, ол Қонаев қалалық сотына жүгінді. Бұған 2023 жылдың наурыз айында қабылданған "ҚР кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық сот ісін жүргізу, жазаны орындау саласындағы адам құқықтары мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" жаңа заң себеп болды. Сондай-ақ, Алматы облысының ҚАЖД-да 7 ай және 29 күн ішінде СИЗО-да болу кезеңін бір күн үшін жарты күн есебінен есепке алу ұсынылды, яғни сотталған адамға тағы төрт ай өтеу мерзімінде есептелді. Дәл осындай шешім Арман Құдайбергеновке де қатысты қабылданды.
Теннің мұрасы мәңгі өмір сүреді
Қайтыс болғаннан кейін бір жыл өткен соң Алматыда Денис Тенге арналған ескерткіш пайда болды. Сонымен қатар, 2019 жылдан бастап қалада мәнерлеп сырғанаудан "Денис Тен Мемориалы" атты халықаралық турнир өткізіліп келеді.
Спортпен қатар конькимен сырғанаушы қайырымдылықпен белсенді айналысқанын ұмытпаған жөн. Жапониядағы ең үлкен жер сілкінісінен кейін ол Skating Friends Support Japan жобасына қатысып, зардап шеккендерге белсенді түрде көмектесті. Сонымен қатар, ол Астанадағы SOS балалар ауылының және Алматыдағы мектеп-интернатының тұрақты қонағы болды.
Көзі тірі кезінде, сондай-ақ қайтыс болғаннан кейін де Денис Тен туралы көптеген деректі фильмдер түсірілді, олар оның Қазақстан спортына қосқан зор шеберлігі мен баға жетпес үлесін тағы да дәлелдейді.
Рахмет Денис, біз сені есімізде сақтаймыз…
Текст авторы: Дмитрий Р.
Аударған: Дана Амирова
