Қазақстанның астық әлеуеті мен Ресейдің сыны: елдегі бидай карантинға себеп болса
Роспотребнадзор карантиндік нысандардың табылуына байланысты Қазақстанда өндірілетін астықты Ресейге әкелуге тыйым салғанымен, бұзушылықты растайтын құжаттарды жібермеген.
Биыл Қазақстан бидай бойынша 25 миллион тонна рекордтық өнім алуды жоспарлауда. Қазіргі уақытта 15,9 миллион гектар (95,4 пайыз) орылып, 24,2 миллион тонна бидай бастырылды. Сарапшылар Taspanews.kz редакциясына ең көп өнім қай жерде жиналғанын, елдің ішкі жалпы өніміндегі астықтың үлесі қандай екенін және Роспотребназдордың ұстанымдары жайлы айтып берді.
Егін туралы
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мәліметіне сай, 2024 жылғы бидай бойынша рекорд жарған аймақтар:
1. Ақмола облысы 4,7 млн га аумақта 5,9 млн тонна бидай жиналды;
2. Солтүстік Қазақстан облысында 3,3 млн га аумақта 5,6 млн тонна;
3. Қостанай облысында 4,3 миллион гектар алқаптан 5,3 миллион тонна жиналды.
Ең аз өнім Шымкентте (14,2 мың тонна).
Қазақстан Егіншілер одағы кеңесінің төрағасы Виктор Асланов Қазақстанда аудандар климаттық және су факторларына байланысты бөлінетін айтты: “Күн жылырақ болса, өнім де көбірек шығады”.
«Оңтүстік өңірлер соя сияқты дақылдар үшін қолайлы, бұл осы дақылдардың биологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Ал оларды солтүстікте егу нәтиже бермеді. Құрғақшылыққа төзімді дақылдар да оңтүстікте тамырын кең жаяды», - деді ол.
Маманның айтуынша, жаңа сорттар пайда болғандықтан, оңтүстіктегі дәнді-дақылдар Қостанай облысының батысы мен оңтүстігіне көшірілген, ал солтүстік – астық егу алқабы болды(Солтүстік Қазақстан облысы, Ақмола және Қостанай облыстары).
Бұл жерде бидай өте жақсы өседі. Егінші солтүстікте нан және нан өнімдерін өндіруге қажетті аса сапалы өнім болатынын айтты.
Ақмола облысы бидай өсетін алқаптардың көлемі бойынша көш бастап тұр. Ақмоланың егіншілері басқа да дақылдарды өсіріп көрген, бірақ бидайы ең өнімді.
"Шаңырақ" ұлттық агро-қозғалысы РҚБ басшысы Алмасбек Садырбай Қазақстанда аудандар бойынша ауыл шаруашылығының сипаты әртүрлі екенін растады.
«Біздің жеріміздің солтүстігі дәнді дақыл өсіруге қолайлы, ал оңтүстік өңірлерде өзге де ауылшаруашылық өнімдері өседі», - деді Садырбай.
Агро-қозғалыс басшысы оңтүстіктегі суармалы жерлердің 10 пайызы елдегі барлық ауыл шаруашылық өнімдерінің 65 пайызын құрайтынын атап өтті.
«Бүгінде астық біздің негізгі табыс көзіміз емес», - деп түсіндірді Алмасбек Садырбай.
«Шаңырақ» басшысы еліміздің ішкі жалпы өніміндегі дәнді дақылдардың үлесін есептеуді ұсынды.
«Бүгінде астық экспортқа шамамен 300 миллион доллар сомаға шығарылады. Мысалы, өткен жылы ЖІӨ шамамен 259 миллиард долларды құраса, оның 23 миллиард доллары ауыл шаруашылық өнімдері есебінен болды. Ал соған кіретін 200-300 миллион теңге астық өнімдеріне тиесілі, - деді Садырбай.
Сарапшы Ауыл шаруашылығы министрлігі астықтан басқа да салаларға, сонымен қатар Солтүстік Қазақстаннан басқа да өңірлерге көңіл бөлуі керек деп есептейді.
Астықтағы зиянкестер туралы
Жақында Ресей Қазақстаннан астық алмайтынын айтты. 21 тамызда Қазақстан ЕАЭО елдерінен бидай алуға тыйым салды. Кейінірек Роспотребнадзор қазақстандық астық өнімдері фитосанитариялық бақылау стандарттарына сәйкес келмейтінін хабарлады. Оның транзитін және Ресейге тасымалдауын тоқтатты..
«Ресей өз хатында қазақстандық өнімдерде карантиндік объектілер анықталғанын жазған, алайда оны растайтын құжаттар келтірілмеді. Комитет оларды 18 қыркүйектегі хатында сұраған», – деп түсіндірді Ауыл шаруашылығы министрлігінің өкілі.
Сондай-ақ мәліметке сай, карантинге жатқызылған өнімді экспорттау кезінде өнімнің фитосанитарлық жағдайын растайтын сертификат беріледі. Оны берер алдында инспекторлар сынамаларды алуды қоса алғанда, барлық қажетті іс-шараларды жүргізеді, қажет болған жағдайда өнімді зертханаға жібереді.
Садырбай дәнді дақылдарда «осал тұс» табылды дегенге сенбейді.
«Роспотребнадзордың жұмысы құрметке лайық, бұл Ресейдің өз фермерлеріне қатысты дұрыс құрылған ауыл шаруашылық саясаты. Олар өз қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, мұндай сақтық барлық елде жүзеге асуы керек. Менің ойымша, бұл протекционистік саясат», - деп түсіндірді агро-қозғалыс басшысы.
Асланов болса астыққа қашан да зиянкестер түсуі мүмкін екенін және қауіптің алдын алу әрдайым қолдан келе бермейтінін айтады.
«Астыққа кез келген зиянкестер түсуі мүмкін, себебі ол қапталмаған ғой, тауар үйінді күйінде жеткізіледі, әр тасымалдау кезеңінде олардың сапасына қауіп төнеді. Егер біз астықты қапшыққа салып жіберсек, сенімді болар едік, алайда мыңдаған тонна туралы айтып отырмыз, сондықтан бұл ой іске аспас», - деп атап өтті егінші.
Астық және ЕАЭО туралы
Асланов Еуразиялық одақ құрылғанына көп жыл болмағандықтан, ол әлі де даму сатысында екенін айтты.
«Егер сіз кәсіподақтың ресми сайтына кірсеңіз, сіз көптеген құжаттамаларды көресіз. Онда күн сайын ондаған жаңа құжат жарияланады. Қарапайым адам тілімен айтқанда, біз қазір бұл одаққа бейімделудеміз. Бөлек мемлекетпіз, алайда бізде ортақ саясат ұстану туралы келісім бар», - деп түсіндірді Асланов.
Қазақстан Егіншілер одағы кеңесінің төрағасының айтуынша, кейде заңнамалар сәйкес келмей жатады, сондай жағдай қазір де орын алуда.
«Бізде Еуразиялық одақтың негізгі заңынан туындайтын заңнамалық шарт бар, яғни біздің тауарлар шекарадан ешбір шектеусіз өтеді, алайда әр елде транзиттің бар екенін ескерсек, әртүрлі санитарлық қызметтер іске қосылады. Әрбір ел өз азаматтарының денсаулығына алаңдайды», - деді Асланов.
Егіншінің айтуынша, жақында өткен ортақ жиналыста Ресей транзиттік өнімдерге қатысты шағымданды.
«А нүктесінен В нүктесіне дейін адам үш елді аралап, науқастанып қалса оның тап қай елде ауырып қалғанын қалай түсінуге болады?» , – деді Асланов мысал келтіре.
Мысалы, Қырғызстаннан келетін тауарлар Ресейге Қазақстан арқылы өтуі мүмкін.
«Қазір біз эволюциялық процестің бір сатысында тұрмыз – заңнамаларымызды өзара байланыстыра қарастыру үстіндеміз», - деп түйіндеді Виктор Асланов.
